Πως μιλάμε στα παιδιά για τα δυσάρεστα θέματα της ζωής;
Τα παιδιά αντιλαμβάνονται περισσότερα πράγματα από ότι εμείς οι ενήλικες πιστεύουμε ή θέλουμε να πιστεύουμε πως δεν μπορούν να αντιληφθούν. Τα παιδιά γνωρίζουν όλα όσα συμβαίνουν στο σπίτι και στην οικογένεια τους παρόλες τις προσπάθειες μας να κρύψουμε κάποια συγκεκριμένα γεγονότα τα οποία πιστεύουμε πως μπορούν να έχουν αρνητικό αντίκτυπο σε αυτά. Γιατί, ενώ είναι σχετικά εύκολο να κρύψουμε κάποιο γεγονός από τα παιδιά, είναι αδύνατον να κρύψουμε τα συναισθήματα τα οποία μας προκαλεί.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως τα παιδιά έχουν μια ιδιαίτερη ικανότητα - και αυτή είναι το να αναγνωρίζουν αλλά και να αισθάνονται ότι αισθανόμαστε εμείς οι ενήλικες ενώ παράλληλα υποδύονται τον ρόλο που τους δίνουμε, και αυτός είναι το να προσποιούνται πως δεν καταλαβαίνουν τίποτα. Για παράδειγμα, ένα παιδί γνωρίζει πως η γιαγιά του δεν απουσιάζει για διακοπές για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και πως ο λόγος που δεν επικοινωνεί μαζί τους δεν είναι ότι δεν υπάρχουν τηλέφωνα εκεί που βρίσκεται. Παρόλο που το γνωρίζει προσποιείται πως δεν αισθάνεται την λύπη και την αμηχανία των ανθρώπων γύρω του και συνεχίζει να ασχολείται με τις δραστηριότητες που αρμόζουν στην ηλικία του, ενώ παράλληλα διευκολύνει τους ενήλικες αφού δεν χρειάζεται να συζητήσουν για κάτι το οποίο δεν τους είναι εύκολο. Το παιδί όμως γνωρίζει, γνωρίζει γιατί θυμάται πως η γιαγιά δεν ένιωθε πολύ καλά τον τελευταίο καιρό.
Υπάρχουν καταστάσεις στην ζωή οι οποίες είναι δυσάρεστες και αρκετά δύσκολες για εμάς. Υπάρχουν καταστάσεις για τις οποίες δεν μπορούμε να συζητάμε είτε γιατί αισθανόμαστε άβολα, είτε γιατί μας πληγώνει, είτε γιατί αν μιλήσουμε για κάτι τότε αυτό γίνεται πραγματικότητα. Είναι σημαντικό όμως να γνωρίζουμε πως μπορούμε να συζητήσουμε για οποιοδήποτε θέμα μας επηρεάζει, γιατί δεν είμαστε μόνοι σε αυτή τη ζωή και γιατί αυτό θα μας απελευθερώσει και θα μας βοηθήσει να το αντιμετωπίσουμε. Αυτό πρέπει να μάθουμε και στα παιδιά. Το να κρύβουμε πράγματα από αυτά και να αποφεύγουμε οποιαδήποτε είδους συζήτηση μαζί τους, δίνει το μήνυμα πως τα δύσκολα και δυσάρεστα πράγματα στη ζωή δεν τα παραδεχόμαστε και δεν τα μοιραζόμαστε. Πως θα μάθει ένα παιδί να συζητάει για τα δύσκολα και λυπητερά γεγονότα που βιώνει εάν εμείς δεν του μάθουμε πως μπορεί να έρθει σε εμάς για να συζητήσει για οποιοδήποτε θέμα το επηρεάζει;
Ο ρόλος ενός ενήλικα είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην ζωή ενός παιδιού τόσο για την επιβίωση του στα πρώιμα στάδια της ζωής του όσο και για την επιβίωση του στην ενήλικη ζωή. Όταν γεννηθεί ένα παιδί έρχεται σε ένα νέο και άγνωστο για εκείνο κόσμο, και υπεύθυνοι για την επιβίωση του είναι η οικογένεια του. Η αγάπη, η φροντίδα και η στοργή που παίρνει από την οικογένεια του συμβάλλει στην όμορφη εικόνα της ζωής. Μαθαίνει πως η ζωή είναι ευχάριστη και γεμάτη με όμορφες εμπειρίες. Η οικογένεια όμως είναι υπεύθυνη για να μάθει στο παιδί πως η ζωή έχει και τις δύσκολες καταστάσεις, τις οποίες δεν θα αντιμετωπίσει μόνο του. Όσο και να προσπαθούμε εμείς οι ενήλικες να προστατεύσουμε ένα παιδί από τις αρνητικές εμπειρίες, θα έρθει η στιγμή όπου η ζωή θα το φέρει αντιμέτωπο με αυτές.
Κι όμως, τα παιδιά έρχονται από μικρή ηλικία σε επαφή με αρνητικές και δυσάρεστες για εκείνα καταστάσεις. Για παράδειγμα, τα περισσότερα παιδιά φοβούνται το σκοτάδι και πολλές φορές θα το εκφράσουν σε κάποιον ενήλικα. Ο φόβος είναι ένα κοινό και αναπόφευκτο κομμάτι της ανθρώπινης ζωής. Ένα παιδί εκφράζει τον φόβο του όσο αφορά το σκοτάδι και μια συχνή αντιμετώπιση ενός ενήλικα είναι “ έλα τώρα που φοβάσαι το σκοτάδι, είσαι μεγάλο παιδί πια”. Ενώ είναι απόλυτα φυσιολογικό για ένα παιδί να φοβάται το σκοτάδι και παρόλο που οι πρόθεση μας εκείνη τη στιγμή είναι να δώσουμε θάρρος στο παιδί, στην ουσία του δίνουμε το μήνυμα πως δεν μπορεί να μιλήσει για τον φόβο του.
Τα παιδιά είναι πολυσύνθετα, πανέξυπνα και έχουν πολύ ανεπτυγμένη σκέψη και συναισθήματα. Είναι εκπληκτικό το πόσα πράγματα μπορεί να μάθει ένας ενήλικας όταν δώσει την ευκαιρία σε ένα παιδί να εκφράσει (με τον δικό του τρόπο) όλα αυτά που νιώθει και σκέφτεται. Ακόμη και αν η εξωτερική καθημερινή ζωή ενός παιδιού φαίνεται να είναι μια χαρά, υπάρχουν οι εσωτερικές και ενδοψυχικές συγκρούσεις. Πόσο μάλλον για ένα παιδί που έχει να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες στην καθημερινή του ζωή, όπως για παράδειγμα ένα διαζύγιο, μια απώλεια χωρίς καμία εξήγηση, μια δύσκολη μέρα στο σχολείο. Δεν υπάρχει τίποτα πιο ανακουφιστικό για ένα παιδί να ξέρει πως μπορεί να μοιραστεί με κάποιο δικό του το χάος που βιώνει μέσα του.
Έρχεται η στιγμή όπου το παιδί γίνεται έφηβος και προσπαθεί πια να αυτονομηθεί και να ανεξαρτητοποιηθεί από την οικογένεια του. Η εφηβεία ουσιαστικά είναι η διαδικασία η οποία καλωσορίζει το παιδί στην ενήλικη ζωή. Είναι μια σημαντική αλλά και δύσκολη διαδικασία για ένα παιδί, για αυτό είναι σημαντικό να του δώσουμε ένα εργαλείο που θα τη διευκολύνει - να μάθει να συζητάει και να μοιράζεται πράγματα με άλλους ανθρώπους, είτε είναι κάτι θετικό είτε είναι κάτι αρνητικό και δυσάρεστο. Γιατί οι γονείς και γενικά οι ενήλικες είναι οι τελευταίοι άνθρωποι με τους οποίους θέλουν οι έφηβοι να συζητούν. Αν όμως έχουν το εργαλείο αυτό, θα μπορούν να συζητάνε με την παρέα τους ή ακόμη και με την οικογένεια τους όταν νιώθουν την ανάγκη.
Πως μιλάμε στα παιδιά για τα δυσάρεστα θέματα της ζωης;
Το κάθε παιδί είναι ξεχωριστό και έχει την δική του προσωπικότητα. Δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να μιλήσουμε στα παιδιά μας αφού το κάθε παιδί θέλει διαφορετική μεταχείριση.
Τι χρειάζονται όμως όλα τα παιδιά ανεξαιρέτως;
Χρειάζονται να ακούσουν από εμάς την αλήθεια και όχι μια πραγματικότητα που εμείς δημιουργούμε για τους δικούς μας προσωπικούς λόγους. Τα παιδιά πάντα γνωρίζουν την αλήθεια, το μόνο που χρειάζονται από εμάς τους ενήλικες είναι να την μοιραστούμε μαζί τους με ένα τρόπο που ξέρουμε πως αρμόζει στην ηλικία, στην προσωπικότητα και στον χαρακτήρα τους. Τα παιδιά χρειάζονται άτομα τα οποία θα είναι ειλικρινής και θα τους προσφέρουν ασφάλεια για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις χαρούμενες αλλά και τις δυσάρεστες καταστάσεις της ζωής. Το να συζητάμε με ένα παιδί για δυσάρεστα γεγονότα δεν σημαίνει απαραίτητα πως θα το επιβαρύνουμε και θα το στεναχωρήσουμε. Αντιθέτως, το προετοιμάζουμε για την μετάβαση του στην ενήλικη ζωή δίνοντας του παράλληλα δυνατές βάσεις για να μπορεί να ανταπεξέλθει σε ότι προκύψει στην ζωή του. Το να μην τους δίνουμε όμως χώρο και χρόνο για να συζητάνε για αυτά επιβαρύνει τον εσωτερικό τους κόσμο και δίνει το μήνυμα πως οι άνθρωποι περνάνε μόνοι τις δύσκολες στιγμές.