Μαθαίνω για τις κρίσεις πανικού
Η κρίση πανικού είναι μια πολύ τρομακτική εμπειρία και μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ζωής ενός ατόμου. Είναι ένα αιφνίδιο επεισόδιο έντονου φόβου που πυροδοτεί έντονες σωματικές αντιδράσεις. Τα αίτια και ο τρόπος με τον οποίο εκδηλώνονται τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Είναι σημαντικό όμως να αντιληφθούμε πως στην πραγματικότητα δεν αποτελεί κίνδυνο για την ζωή μας και πως μέσα από τις κρίσεις αυτές το σώμα μας εκφράζει και αποβάλλει τα έντονα και καταπιεσμένα συναισθήματα που πιθανόν να βιώνουμε.
Φόβος
Το κύριο συστατικό μιας κρίσης πανικού είναι ο φόβος, ένα κοινό αλλά και δυσάρεστο βίωμα που ο κάθε άνθρωπος προσπαθεί να αποφύγει και να ξεπεράσει. Όταν απευθυνόμαστε στον φόβο που σχετίζεται με την κρίση πανικού, ουσιαστικά απευθυνόμαστε στον φόβο του πανικού. Πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το συναίσθημα του φόβου γενικότερα στην ζωή μας - και πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον φόβο που σχετίζεται με την κρίση πανικού; Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά είναι κοινή:
“Η γνώση είναι το αντίδοτο στο φόβο” Ralph Waldo Emerson
Η γνώση λοιπόν είναι ένα σημαντικό εργαλείο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ενάντια στον φόβο. Το άγνωστο είναι κάτι το οποίο φοβίζει το ανθρώπινο μυαλό αφού έρχεται αντιμέτωπο με πληροφορίες τις οποίες δεν μπορεί να διαχειριστεί γιατί δεν γνωρίζει το περιεχόμενο τους και την φύση τους. Συνεπώς, το πρώτο βήμα για να αντιμετωπίσουμε τις κρίσεις πανικού είναι να αποκτήσουμε γνώσεις για τους λόγους που προκαλούν αλλά και ενισχύουν τις κρίσεις αυτές.
Μαθαίνω για τις κρίσεις πανικού
Διαγνωστικά κριτήρια με βάση το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM- Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders).
Τι είναι η κρίση πανικού;
Η κρίση πανικού ορίζεται ως η απότομη εμφάνιση τεσσάρων ή περισσοτέρων συμπτωμάτων που φτάνουν στην κορύφωσή τους μέσα σε 10 λεπτά. Έστω μία από αυτές τις κρίσεις πανικού πρέπει να ακολουθείται από μία περίοδο συνεχούς ανησυχίας γύρω από την κρίση και από σημαντικές αλλαγές στη συμπεριφορά που σχετίζονται με την κρίση.
Ποια είναι τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού;
1.Ταχυκαρδία
2.Εφίδρωση
3.Τρέμουλο ή μεγάλα τινάγματα
4.Δύσπνοια ή αίσθηση πνιγμού
5.Αίσθηση ασφυξίας
6.Πόνος ή ενοχλήσεις στο στήθος
7.Ναυτία ή κοιλιακές διαταραχές
8.Αίσθηση αστάθειας ή λιποθυμίας
9.Φόβος απώλειας ελέγχου
10.Φόβος θανάτου
11.Ρίγος ή εξάψεις
Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως σε περίπτωση όπου ένα άτομο βιώνει κρίσεις πανικού και νιώθει πως δεν μπορεί να το διαχειριστεί, μπορεί να απευθυνθεί σε ένα επαγγελματία ψυχικής υγείας. Επίσης, είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως όταν βιώνουμε κρίσεις πανικού θα ήταν καλό να διερευνήσουμε και να αποκλείσουμε την παρουσία παθολογικών αιτιών. Βέβαια, ακόμη και σε περιπτώσεις όπου οι κρίσεις πανικού οφείλονται σε παθολογικούς παράγοντες, μπορούμε να απευθυνθούμε σε κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας για στήριξη και για αντιμετώπιση των κρίσεων αυτών.
Άγχος
Το άγχος είναι ένα από τα πιο σημαντικά συναισθήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Επηρεάζει τον τρόπο που αισθανόμαστε, που σκεφτόμαστε, που συμπεριφερόμαστε αλλά και το ίδιο μας το σώμα. Παρόλο που το άγχος είναι ένα συναίσθημα που γενικά ο κάθε άνθρωπος προτιμά να μην νιώσει, μια ορισμένη ποσότητα άγχους είναι πραγματικά πολύ χρήσιμη για εμάς.
⇨ Προστασία: Το άγχος μας προστατεύει από τον κίνδυνο, ενθαρρύνοντας το μυαλό και το σώμα μας να αναλάβουν δράση πολύ γρήγορα.
⇨. Προετοιμασία: Το άγχος μπορεί να μας δώσει μια επιπλέον ενέργεια και να μας βοηθήσει να επικεντρωθούμε στην αντιμετώπιση των δυσκολιών και των προκλήσεων.
⇨ Κίνητρο: Το άγχος μπορεί να μας κινητοποιήσει να αλλάξουμε καταστάσεις της ζωής μας οι οποίες δεν θεωρούνται υγιείς για εμάς ( π.χ το να δουλεύουμε πολλές ώρες ή το να ακολουθούμε έναν ανθυγιεινό τρόπο ζωής).
Το άγχος αποτελεί ακόμη ένα κύριο συστατικό της κρίσεις πανικού. Τα συμπτώματα άγχους προέρχονται από ένα πολύ χρήσιμο μηχανισμό άμυνας του ανθρώπινου οργανισμού που ενεργοποιεί την αντίδραση “Πάλη ή Φυγή” (‘Fight or Flight’) ώστε να αντιμετωπίσουμε τον κίνδυνο, είτε πρόκειται για ακραίες καταστάσεις είτε για μια απλή ή επαγγελματική συνέντευξη ή εξετάσεις. Ο μηχανισμός αυτός είναι ένας “εσωτερικός συναγερμός” που ενεργοποιείται όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάτι που μπορεί ενδεχομένως να μας βλάψει.
Τι συμβαίνει στο σώμα μας όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια απειλητική και τρομακτική για εμάς εμπειρία;
Παρόλο που ο μηχανισμός αυτός ενεργοποιείται με στόχο να μας βοηθήσει, τα συμπτώματα αποτελούν μια δυσάρεστη εμπειρία για ένα άτομο. Τα συμπτώματα όμως υποχωρούν ευκολότερα όταν γνωρίζουμε τον λόγο για τον οποίο ενεργοποιήθηκαν. Για παράδειγμα, όταν ανακαλύπτουμε πως υπάρχει ληστής μέσα στο σπίτι μας μπορούμε να δικαιολογήσουμε την εμφάνιση των συμπτωμάτων αυτών.
Υπάρχουν στιγμές όμως όπου το σώμα μας δεν μπορεί να διαχωρίσει το άγχος ενός πραγματικού κινδύνου από το άγχος της καθημερινότητας μας (π.χ προβλήματα σχέσεων, εργασία, οικονομικές δυσκολίες). Σε τέτοιες περιπτώσεις ο μηχανισμός αυτός ενεργοποιείται απρόοπτα και χωρίς κανένα αντιληπτό λόγο, κάτι που έχει ώς αποτέλεσμα το να πιστεύουμε πως έχουμε τρελαθεί ή πως πρόκειται να πεθάνουμε - και αυτό προκαλεί ουσιαστικά τον πανικό.
Στις κρίσεις πανικού ο μηχανισμός “πάλη ή φυγή” και τα συμπτώματα που τον ακολουθούν δεν αντιμετωπίζονται ως φυσιολογικά αφού δεν υπάρχει κανένας αντιληπτός λόγος ενεργοποίησης τους. Για παράδειγμα, ξυπνάμε κατά την διάρκεια της νύχτας με έντονο πόνο στο στήθος και δυσκολία αναπνοής, χωρίς να έχει προκύψει κάτι το οποίο δικαιολογεί την εμφάνιση των συμπτωμάτων αυτών. Σε τέτοιες περιπτώσεις το σώμα μας αντιλαμβάνεται τον “αόρατο” κίνδυνο που εμείς δεν μπορούμε να αντιληφθούμε και λαμβάνει άμεσα μέτρα για να μας ενημερώσει και να μας προστατεύσει. Ο “αόρατος” κίνδυνος αποτελεί διάφορες εσωτερικές διαδικασίες που πιθανόν να επιβαρύνουν την ψυχική μας υγεία όπως για παράδειγμα το υπερβολικό άγχος, προβλήματα σχέσεων, καταπιεσμένα συναισθήματα, κτλ.
Τι γίνεται λοιπόν κατά την διάρκεια μιας κρίσης πανικού
Το σώμα μας ενεργοποιεί τις αιφνίδιες και έντονες σωματικές ενοχλήσεις οι οποίες είναι πραγματικά τρομακτικές για το άτομο που τις βιώνει αφού δεν μπορεί να καταλάβει τον λόγο για τον οποίο πυροδοτήθηκαν. Τα αίτια και ο τρόπος με τον οποίο εκδηλώνονται τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Ωστόσο, το κοινό στοιχείο των ατόμων που βιώνουν τις κρίσεις πανικού είναι η καταστροφολογική ερμηνεία των σωματικών ενοχλήσεων. Για παράδειγμα, τα άτομα μεταφράζουν τις ταχυκαρδίες ως ένδειξη καρδιακού επεισοδίου, νιώθουν πως θα καταρρεύσουν ή πως κάτι πολύ κακό πρόκειται να συμβεί.
Η καταστροφολογική ερμηνεία των συμπτωμάτων αυτών ενισχύει το αίσθημα το φόβου και το σώμα μας λαμβάνει ένα “ψευδή” συναγερμό κινδύνου με αποτέλεσμα να ενισχύει την ένταση των σωματικών ενοχλήσεων.
Παρόλο που οι κρίσεις πανικού είναι δυσάρεστες και προκαλούν μερικές από τις πιο τρομακτικές αισθήσεις για ένα άτομο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως στην πραγματικότητα δεν αποτελούν κίνδυνο για την ζωή μας. Είναι επίσης σημαντικό να αντιληφθούμε πως η καταστροφολογική ερμηνεία των συμπτωμάτων είναι ο λόγος για τον οποίο βιώνουμε τον πανικό.
Η καταστροφολογική ερμηνεία των συμπτωμάτων ενεργοποιεί τον “ψευδή” συναγερμό στο σώμα μας πως βρισκόμαστε σε κίνδυνο. Το σώμα μας στην προσπάθεια του να μας βοηθήσει να ανταπεξέλθουμε παράγει περισσότερη αδρεναλίνη η οποία ενισχύει την ένταση των σωματικών συμπτωμάτων, και κατά προέκταση την αίσθηση του φόβου. Κάπως έτσι λοιπόν, δημιουργείται ο κύκλος του πανικού.
Το σώμα μας ωστόσο δεν μπορεί να παράγει αυξημένες ποσότητες αδρεναλίνης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Συνεπώς, οι έντονες σωματικές ενοχλήσεις και ο πανικός θα αποχωρήσουν σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Η κρίση πανικού θα αποχωρήσει. Μετά από μια κρίση πανικού, το σώμα μας παράγει λιγότερη ποσότητα αδρεναλίνης και είναι πιθανό να νιώθουμε αδύναμοι και κουρασμένοι. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει κάτι το οποίο πρέπει να μας ανησυχήσει. Είναι καλό να δώσουμε στον εαυτό μας και στο σώμα μας χρόνο για να επανέλθει από μια τρομακτική και έντονη εμπειρία.
Τι προκαλεί όμως τις επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού;
Για κάθε άνθρωπο που αντιμετωπίζει μια τρομακτική και πιθανόν τραυματική εμπειρία, είναι αδύνατον να φανταστεί πως υπάρχει πιθανότητα να αντιμετωπίσει κάτι παρόμοιο στο μέλλον. Το ίδιο συμβαίνει και με την εμπειρία μιας κρίσης πανικού. Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια κρίση πανικού και τις δυσάρεστες ενοχλήσεις που προκαλεί, ευχόμαστε βαθιά μέσα μας να μην βιώσουμε ξανά κάτι τέτοιο στο μέλλον. Ό φόβος του να μην βιώσουμε ξανά κρίση πανικού είναι το κύριο αίτιο που προκαλεί τις επαναλαμβανόμενες κρίσεις.
Οι επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού αποτελούν συνήθως σύμπτωμα της διαταραχής πανικού, για αυτό και χρειάζεται η βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας για την διάγνωση και την αντιμετώπισή τους.